Λευκό Όρος

(γαλλ. Mont Blanc, ιταλ. Monte Bianco). Ορεινός όγκος των δυτικών Άλπεων ο οποίος καταλήγει στην ομώνυμη ψηλότερη κορυφή της ευρωπαϊκής ηπείρου (4.807 μ.), μετά την κορυφή Ελμπρούζ του Καυκάσου. Εκτείνεται στα σύνορα Ιταλίας, Γαλλίας και Ελβετίας. Στα Ν και Α ορίζεται από δύο ποτάμιους κλάδους, που αποτελούν τις πηγές του Ντόρα Μπάλτεα (γαλλ. Ντουάρ Μπαλτέ), οι οποίοι διαρρέουν τις κοιλάδες Βενί και Φερέ και συνενώνονται κοντά στην Αντρέβ. Προς τα ΒΔ ο ορεινός όγκος προχωρεί μέχρι τον άνω ρου του Αρβ, του ποταμού που διαρρέει την κοιλάδα του Σαμονί. Το Λ.Ό. αποτελείται από έναν γρανιτικό πυρήνα, που έχει κατά ένα μέρος μεταμορφωθεί σε γνεύσιο, γνωστό και ως πρωτόγινο. Στις περιφερειακές ζώνες του ορεινού όγκου, συχνά συνυπάρχουν με τον γρανίτη μαρμαρυγιακοί και ασβεστολιθικοί σχιστόλιθοι. Στον κεντρικό πυρήνα (ερκύνειας περιόδου) στηρίζονται, και προς τα Β και προς τα Ν, ισχυρά συγκροτήματα πετρωμάτων. Πρόκειται για υπολείμματα των μεγάλων εγκατακρημνίσεων, τα οποία συσσωρεύτηκαν κατά την τριτογενή περίοδο πάνω σε διάφορους παλαιοζωικούς κρυσταλλοπαγείς όγκους, όπως οι Αρζαντιέ, Πελβού, Άγιος Γοτθάρδος και το Λ.Ό. Επιβλητικά φαινόμενα διάβρωσης έχουν χαράξει διαδοχικά τις επικαλύψεις αυτές, απογυμνώνοντας τους αρχαιότερους κεντρικούς πυρήνες (αλπική ορεογένεση). Η ασυμμετρία των κλιτύων, χαρακτηριστική ολόκληρης της αλπικής αλυσίδας, είναι φανερή και στο Λ.Ό., το οποίο προς τα Β κατέρχεται με κλίση αρκετά πιο απαλή απ’ ό,τι προς τα Ν. Η ιδιαίτερη αυτή διαμόρφωση εξαρτάται από την κατεύθυνσή του (ΝΑ-ΒΑ) και από την ένταση των ορεογενετικών ωθήσεων οι οποίες προκάλεσαν την ανύψωση όλης της αλπικής αλυσίδας. Ο όγκος του Λ.Ό. δεν έχει χαραχτεί παρά από μικρές διόδους, όπως για παράδειγμα η δίοδος του Γίγαντα (3.369 μ.). Οι παγετώνες, που καλύπτουν μεγάλο μέρος της επιφάνειας του Λ.Ό., είναι ιδιαίτερα εκτεταμένοι στην πλευρά προς τη Γαλλία, στην οποία βρίσκεται η περίφημη Θάλασσα του Πάγου (γαλλ. Mer de Glace, 55 τ. χλμ.). Στην πλευρά προς την Ιταλία οι πιο εκτεταμένοι παγετώνες είναι οι Μιάτζε (8 τ. χλμ.) και Μπρένβα (7 τ. χλμ.). Μικρότερης έκτασης είναι οι παγετώνες της πλευράς προς την Ελβετία. Οι ατμοσφαιρικοί παράγοντες και η επί χιλιετίες δράση των παγετώνων διέβρωσαν βαθιά το γρανιτικό πέτρωμα, το οποίο, εξαιτίας των πολυάριθμων ρηγμάτων του, παρουσιάζει ασύγκριτης ωραιότητας και εξαιρετικού ορειβατικού ενδιαφέροντος δαντελωτές κορυφές και οβελίσκους (γαλλ. aiguilles = βελόνες). Γνωστότερες τέτοιες μορφές είναι το Γκραντ Ζοράς (4.206 μ.), το αποκαλούμενο Δόντι του Γίγαντα (4.014 μ.), η Εγκίγ ντι Μιντί (3.843 μ.) και η Εγκίγ Νουάρ ντε Πετερέ (3.773 μ.). Με την πάροδο των χρόνων οι πάγοι, αν και δύσκολα μένουν προσκολλημένοι, σχηματίζουν μεγάλα στρώματα στον ευρύ τρούλο ο οποίος αποτελεί την πιο ψηλή κορυφή του ορεινού όγκου. Εκεί έφτασαν για πρώτη φορά από τη γαλλική πλευρά οι ορειβάτες Ζακ Μπαλμά και Μισέλ Πακάρ, το 1786. Η διαβρωτική δράση των παγετώνων, οι οποίοι έφταναν μέχρι τα χαμηλότερα σημεία των κοιλάδων κατά τις περασμένες γεωλογικές περιόδους, καταδεικνύεται από την παρουσία πολυάριθμων λείων και αυλακωμένων πετρωμάτων και μορενικών αποθέσεων. Ανέκαθεν το Λ.Ό. ασκούσε τεράστια γοητεία στους ορειβάτες και στους τουρίστες που συρρέουν στα διάφορα κέντρα χειμερινών σπορ, τα οποία βρίσκονται στις πλαγιές του. Κυριότερα από αυτά είναι το Κουρμαγιέρ (1.224 μ.) στην ιταλική πλευρά και το Σαμονί (1.037 μ.) στη γαλλική. Από την Αντρέβ μέχρι την είσοδο της κοιλάδας Φερέ αρχίζει η τολμηρή άνοδος με τελεφερίκ. Φτάνοντας στο καταφύγιο Τορίνο και στην Εγκίγ ντι Μιντί, οι τουρίστες μπορούν να συνεχίσουν μέχρι το Σαμονί, διασχίζοντας σε σύντομο διάστημα όλο τον ορεινό όγκο με πανοραμική θέα. Το 1965 τέθηκε σε χρήση οδική σήραγγα η οποία συνδέει την ιταλική πλευρά του Λ.Ό., λίγο πιο πάνω από την Αντρέβ, με τη γαλλική, στο Σαμονί-λε-Πελερέν. Η σήραγγα, συνολικού μήκους 11.600 μ. και πλάτους 7 μ., επιτρέπει την κυκλοφορία αυτοκινήτων όλο τον χρόνο, γεγονός που περιορίζει αισθητά το μήκος της διαδρομής μεταξύ Τορίνο-Γενεύης. Η νοτιοδυτική πλευρά του Λευκού Όρους, όπως φαίνεται από την Αντρέβ, κοντά στο Κουρμαγιέρ. H οδική σήραγγα του Λευκού Όρους έχει μήκος 11,6 χλμ., από τα οποία 3,9 χλμ. βρίσκονται σε ιταλικό έδαφος και 7,7 χλμ. στο γαλλικό, και φτάνει σε μέγιστο ύψος 1.397 μ. από την επιφάνεια της θάλασσας. Η είσοδος από την ιταλική πλευρά είναι σε ύψος 1.381 μ. και από τη γαλλική σε 1.274 μ. Άποψη από την οδική σήραγγα που ενώνει την ιταλική με την γαλλική πλευρά του Λευκού Όρους (φωτ. ΑΠΕ).